MQTT en Zigbee2MQTT: Een Uitgebreide stap-voor-stapgids voor Home Assistant

MQTT en Zigbee2MQTT: een uitgebreide stap-voor-stapgids voor Home Assistant

Vandaag duiken we in de wereld van smart home-integratie met een duidelijke handleiding voor het instellen van MQTT en Zigbee2MQTT in Home Assistant. Deze krachtige combinatie vormt de basis voor een robuust en betrouwbaar slim huis, waarin je al je apparaten naadloos kunt beheren. Of je nu net begint met je smart home-avontuur of je bestaande installatie wilt uitbreiden, deze stap-voor-stapgids helpt je het maximale uit je systeem te halen.

Het correct instellen van deze componenten is essentieel voor een geavanceerd en responsief netwerk. MQTT (Message Queuing Telemetry Transport) is een efficiënt communicatieprotocol dat speciaal is ontworpen voor het Internet of Things (IoT). Het maakt snelle en energiezuinige communicatie tussen apparaten mogelijk. Zigbee2MQTT fungeert als de onmisbare ‘vertaler’ die Zigbee-apparaten – zoals lampen, sensoren en schakelaars – laat communiceren met je MQTT-netwerk, en daarmee ook met Home Assistant. Door de stappen hieronder te volgen, leg je een solide basis voor een toekomstbestendige slimme woning.

---

Als je overstapt van ZHA naar Zigbee2MQTT, is een van de belangrijkste stappen het volledig uitschakelen van ZHA. Je kunt ZHA zien als de poortwachter van je Zigbee-stick: zolang het actief is, verhindert het dat Zigbee2MQTT toegang krijgt, waardoor communicatie onmogelijk wordt. Het is vergelijkbaar met twee programma’s die tegelijkertijd dezelfde printer proberen te gebruiken – dat gaat mis.

Om dit te doen, ga je in Home Assistant naar Instellingen > Apparaten & Diensten. Zoek de ZHA-integratie in de lijst, klik op de drie puntjes ernaast en kies Uitschakelen. Weet je zeker dat je ZHA niet meer nodig hebt, dan kun je de integratie ook volledig verwijderen. Dat is vaak de meest definitieve en probleemloze oplossing.

---

Stap 1: De MQTT-gebruiker aanmaken voor optimale beveiliging

Veiligheid staat voorop. Voordat we software installeren, maken we een speciale gebruiker aan die uitsluitend voor MQTT-communicatie bedoeld is. Dit voorkomt ongewenste toegang en houdt je netwerk veilig.

1. Ga in Home Assistant naar Instellingen > Personen & Zones > Gebruikers.
2. Klik op Voeg gebruiker toe.
3. Vul de velden in:
   • Naam: MQTT-gebruiker
   • Gebruikersnaam: mqtt
   • Wachtwoord: Kies een sterk en uniek wachtwoord. Noteer dit wachtwoord zorgvuldig, want je hebt het later nodig.
4. Klik op Maak gebruiker aan.

---

Stap 2: De Mosquitto Broker installeren

De Mosquitto-broker is het hart van je MQTT-netwerk. Het is de server die alle berichten tussen je apparaten en Home Assistant beheert. Gelukkig is de installatie via de Home Assistant add-on winkel heel eenvoudig.

1. Ga naar Instellingen > Add-ons > Add-on winkel.
2. Gebruik de zoekbalk om de Mosquitto broker te vinden en klik erop.
3. Klik op Installeer. Wacht tot de installatie is voltooid.

---

Stap 3: Mosquitto Broker configureren en starten

Nu de broker geïnstalleerd is, moeten we hem de juiste inloggegevens geven.

1. Ga naar het scherm van de Mosquitto broker en klik op de tab Configuratie.
2. Pas het configuratiebestand aan door de inloggegevens van je nieuwe MQTT-gebruiker toe te voegen:
   logins: - username: mqtt
password: JouwWachtwoord
   Belangrijk: Vervang JouwWachtwoord door het unieke wachtwoord dat je in stap 1 hebt gekozen.
3. Klik op Opslaan.
4. Ga naar de tab Informatie en klik op Starten. Schakel de Watchdog in om ervoor te zorgen dat de broker automatisch herstart bij een storing.

---

Stap 4: De MQTT-integratie toevoegen aan Home Assistant

Nu je broker actief is, is het tijd om Home Assistant met je MQTT-netwerk te verbinden.

1. Navigeer naar Instellingen > Apparaten & diensten > Integraties en klik op Integratie toevoegen.
2. Zoek naar MQTT en selecteer deze. Home Assistant herkent de lokaal draaiende broker automatisch.
3. Klik op Verzend. Mocht de configuratie niet automatisch ingevuld zijn, gebruik dan de volgende gegevens:
   • Broker: localhost
   • Poort: 1883
   • Gebruikersnaam: mqtt
   • Wachtwoord: het wachtwoord van je MQTT-gebruiker.
4. Klik op Verbinden. De verbindingstest zal succesvol zijn en je bent klaar voor de volgende stap.

---

Stap 5: Zigbee2MQTT installeren en configureren

Zigbee2MQTT is de cruciale link tussen je Zigbee-apparaten en Home Assistant. Omdat deze add-on niet standaard in de add-on winkel te vinden is, moeten we de repository handmatig toevoegen.

5.1 De Zigbee2MQTT Repository toevoegen

1. Ga naar Instellingen > Add-ons > Add-on winkel.
2. Klik op de drie puntjes rechtsboven en kies Repositories.
3. Plak de URL https://github.com/zigbee2mqtt/hassio-zigbee2mqtt en klik op Toevoegen. Sluit het venster en ververs de pagina. De Zigbee2MQTT add-on is nu beschikbaar.

Waarom een USB-verlengkabel gebruiken?

Het gebruik van een USB-verlengkabel voor je Zigbee-stick is belangrijk voor een stabiel en betrouwbaar netwerk. Het helpt storingen te voorkomen en verbetert de signaalkwaliteit.

• Interferentie voorkomen:De USB-poorten op je Home Assistant-server (bijvoorbeeld een Raspberry Pi of Intel NUC) kunnen elektromagnetische storingen veroorzaken, zeker in de buurt van Wi-Fi- of Bluetooth-antennes. Door de Zigbee-stick via een verlengkabel wat verder weg te plaatsen, verminder je deze interferentie en wordt het signaal schoner.
• Betere signaalsterkte: Door de stick weg te bewegen van andere hardware en op een open plek te plaatsen, vergroot je het bereik van je Zigbee-netwerk. Daardoor kunnen apparaten verder weg betrouwbaarder communiceren.

De Zigbee-stick aansluiten met een verlengkabel

Het proces is simpel en vereist geen extra software, alleen de fysieke installatie.

1. Sluit de stick aan: Sluit de Zigbee-stick aan op de USB-verlengkabel.
2. Verbind de kabel: Sluit de andere kant van de USB-verlengkabel aan op een vrije USB-poort van uw Home Assistant-server.
3. Plaats de stick: Plaats de stick met de verlengkabel op een strategische, open plek. Idealiter ver weg van andere elektronische apparaten die signalen uitzenden.

5.2 Zigbee2MQTT installeren en configureren

1. Zoek naar Zigbee2MQTT en klik op Installeer.
2. Ga na installatie naar de tab Configuratie. Hier moet je twee belangrijke secties aanpassen:
   • MQTT-configuratie: Vul de gegevens van je broker in:
     mqtt: base_topic: zigbee2mqtt server: 'mqtt://localhost' user: mqtt password: JouwWachtwoord
   • Seriële poort: Configureer de locatie van je Zigbee-stick. Je vindt de poort door naar Instellingen > Systeem > Hardware > Alle hardware te gaan en te zoeken naar een pad dat begint met /dev/serial/by-id/.
     serial: port: /dev/serial/by-id/usb-Texas_Instruments_TI_CC2531_USB_CDC___0X00124B0018ED3DDF-if00
     Let op: Vervang het voorbeeldpad door het specifieke pad van jouw stick.
3. Klik op Opslaan.
4. Ga naar de tab Informatie en klik op Starten. Schakel hier ook de Watchdog en weergeven in zijbalk in.

serial:
    # Location of the adapter
    # USB adapters - use format "port: /dev/serial/by-id/XXX"
    # Ethernet adapters - use format "port: tcp://192.168.1.12:6638"
    port: /dev/serial/by-id/usb-Texas_Instruments_TI_CC2531_USB_CDC___0X00124B0018ED3DDF-if00
    # Adapter type, allowed values: `zstack`, `ember`, `deconz`, `zigate` or `zboss`
    adapter: zstack

---

Stap 6: Zigbee-apparaten koppelen via de Web UI

Je bent er bijna! Je kunt nu je Zigbee-apparaten aan je netwerk toevoegen.

1. Ga naar de add-on-pagina van Zigbee2MQTT en klik op de knop Open Web UI.
2. Zodra de webinterface is geopend, zet je je Zigbee-apparaat in koppelmodus (raadpleeg hiervoor de handleiding van het apparaat). Het apparaat zal nu automatisch verschijnen in de interface van Zigbee2MQTT en vervolgens in Home Assistant.

---

Gefeliciteerd! Je hebt nu de basis gelegd voor een krachtig, stabiel en veilig smarthome. Je kunt nu beginnen met het koppelen van al je Zigbee-apparaten en het creëren van de ultieme automatisering.

Algemene tips voor het koppelen van Zigbee-apparaten

De exacte stappen verschillen per merk, maar deze richtlijnen helpen je vrijwel altijd:

• Plaats dichtbij de coördinator: Zet het apparaat tijdens de eerste koppeling dicht bij je Zigbee-coördinator (de stick of bridge). Dit zorgt voor een sterk signaal en een stabiele verbinding.
• Reset naar fabrieksinstellingen: Veel apparaten moeten eerst worden gereset voordat ze aan een nieuw netwerk kunnen worden gekoppeld, vooral als ze al eerder verbonden waren.
• Activeer koppelmodus: Zet in de webinterface van Zigbee2MQTT de koppelmodus aan voordat je het apparaat probeert te verbinden.
• Koppel één apparaat tegelijk: Voeg apparaten één voor één toe om verwarring te voorkomen. Bij meerdere tegelijk kan de koppeling mislukken of worden apparaten verkeerd herkend.
• Heb geduld: Het kan soms even duren voordat een apparaat verschijnt. Wacht rustig af.
• Controleer de batterij: Bij batterijgevoede apparaten is een volle batterij essentieel. Een bijna lege batterij kan koppelen onmogelijk maken.

Met deze tips – en de Zigbee2MQTT-database als belangrijkste naslagwerk – kun je vrijwel elk Zigbee-apparaat succesvol koppelen aan Home Assistant. Succes!

Je wilt een overzicht van de koppelinstructies voor diverse Zigbee-apparaten. Omdat er honderden merken en duizenden modellen zijn, is een complete lijst onmogelijk. De beste en meest betrouwbare bron voor deze informatie is de officiële Zigbee2MQTT-database.

---

Hoe vind je koppelinstructies voor Zigbee-apparaten?

De makers van Zigbee2MQTT onderhouden een uitgebreide database van alle ondersteunde apparaten en hun specifieke koppelprocedures. Dit is de meest actuele en gedetailleerde bron die je kunt gebruiken.

1. Zoek je apparaat in de Zigbee2MQTT-database

• Ga naar de officiële Zigbee2MQTT Supported Devices-pagina.
• Gebruik de zoekfunctie om direct te zoeken op het merk (bijv. “Philips Hue”), het producttype (bijv. “sensor”) of het exacte modelnummer van je apparaat.

2. Bekijk de apparaatpagina

• Klik op je specifieke apparaat in de zoekresultaten. Je komt dan op een pagina met alle details.
• Op deze pagina vind je de koppelinstructies onder een kopje als “How to pair”. Hier staat precies uitgelegd hoe je het apparaat in koppelmodus moet zetten. Dit kan zijn:
  • Een knopje 5-10 seconden ingedrukt houden.
  • Het apparaat een aantal keer snel aan en uit zetten.
  • De batterij eruit en erin halen.

3. Houd deze algemene tips in gedachten

• Reset het apparaat: Als een apparaat al eerder gekoppeld was aan een ander netwerk, moet je het meestal eerst resetten naar de fabrieksinstellingen voordat je het opnieuw kunt koppelen.
• Plaatsing is belangrijk: Plaats het apparaat tijdens het koppelen dicht bij je Zigbee-coördinator (de USB-stick). Dit zorgt voor een sterke en stabiele verbinding.
• Geduld: Het kan soms 30 seconden tot een minuut duren voordat het apparaat wordt herkend. Geef het de tijd.
• Eén voor één: Koppel je apparaten één voor één om conflicten en fouten te voorkomen.

Door deze methode te volgen, kun je bijna elk Zigbee-apparaat succesvol toevoegen aan je Home Assistant-setup.

Uiteraard, hier zijn een paar extra tips om je Zigbee-netwerk in Home Assistant zo stabiel en krachtig mogelijk te maken.

---

Tip 1: Plaats je stick op de beste plek

Een veelgemaakte fout is het rechtstreeks aansluiten van de Zigbee-stick op de server (bijvoorbeeld een Raspberry Pi). Dit kan tot storingen leiden. Gebruik daarom altijd een lange(re) USB-verlengkabel van minstens 0,5 meter om de stick op afstand te plaatsen. Zet de stick bij voorkeur op een open en centrale plek in je woning, weg van je router, slimme speakers en andere draadloze apparaten. Een slimme plaatsing kan het bereik van je Zigbee-netwerk met tientallen meters vergroten en de verbinding met al je apparaten aanzienlijk verbeteren.

---

Tip 2: Gebruik Zigbee Router-apparaten

Je Zigbee-netwerk werkt als een zogenoemd mesh-netwerk. Dit betekent dat apparaten niet alleen communiceren met de coördinator (je stick), maar ook met elkaar. Sommige apparaten functioneren als routers en versterken het signaal, terwijl apparaten op batterijen meestal alleen eindapparaten zijn en het signaal niet doorgeven.

• Routers: apparaten die direct op netstroom zijn aangesloten, zoals slimme stekkers, lampen en ingebouwde schakelaars.
• Eindapparaten: apparaten op batterijen, zoals bewegingssensoren en deurcontacten.

Om je netwerk uit te breiden en stabieler te maken, plaats je strategisch een aantal routers in je huis. Bijvoorbeeld: een slimme stekker in de verste hoek van een kamer zorgt ervoor dat apparaten daar een sterke verbinding hebben. Populaire keuzes zijn de Zigbee-stekkers van IKEA en Innr.

---

Tip 3: Kies de juiste Zigbee-stick

Niet alle Zigbee-sticks zijn gelijk, en de keuze van je coördinator is cruciaal voor de stabiliteit en reikwijdte van je Zigbee-netwerk. De CC2531-stick van Texas Instruments is tegenwoordig sterk verouderd en wordt niet meer aanbevolen voor nieuwe installaties. Hoewel deze stick nog kan functioneren, heeft hij beperkingen qua bereik, het aantal gekoppelde apparaten en de algemene betrouwbaarheid.

Kies daarom altijd voor modernere en krachtigere sticks die een veel groter en stabieler netwerk aankunnen. Populaire en bewezen alternatieven zijn onder andere de Sonoff ZBDongle-P (met de CC2652P-chip), de Sonoff ZBDongle-E (met de EFR32MG21-chip), TubeZ-coördinatoren en de Conbee II en de zzhstick. Deze sticks bieden een significant groter bereik, kunnen meer apparaten beheren en zorgen voor een veel responsievere en betrouwbaardere smarthome-ervaring. Dit is van cruciaal belang als je je smarthome wilt uitbreiden met meer apparaten en automatiseringen.

---

Tip 4: Maak een back-up

Zodra je netwerk draait en je apparaten gekoppeld zijn, is het verstandig een back-up te maken van de Zigbee2MQTT-configuratie. Dit is cruciaal voor het geval er iets misgaat met je Home Assistant-installatie of je Zigbee-stick. De configuratie bevat de netwerksleutels en de volledige lijst van gekoppelde apparaten. Zonder back-up moet je al je apparaten opnieuw koppelen.

Gelukkig nemen de meeste back-up add-ons – zoals Google Drive Backup of de ingebouwde back-upfunctie van Home Assistant – dit automatisch mee, zodat je configuratie veilig bewaard blijft.

---

Tip 5: Houd alles up-to-date

Update regelmatig zowel Home Assistant als de Zigbee2MQTT-add-on. Updates brengen vaak nieuwe functies, bugfixes en extra apparaatondersteuning. Zo blijft je systeem stabieler en veiliger.

Met deze tips bouw je een robuust, schaalbaar Zigbee-netwerk dat je smarthome jarenlang stabiel houdt.

Tip: Stem je Zigbee- en WiFi-kanalen slim af

Zowel WiFi als Zigbee maken gebruik van de 2,4 GHz-band. Omdat deze frequentie beperkt is, overlappen de signalen en kan dit zorgen voor storingen of trager netwerkgedrag. Vooral in drukke omgevingen (zoals appartementen) merk je dit snel.

Controleer daarom eerst de WiFi-kanalen in jouw omgeving (bijvoorbeeld met apps zoals WiFi Analyzer of via je router) en kies vervolgens een Zigbee-kanaal dat zo min mogelijk overlapt. Dit verbetert de stabiliteit en betrouwbaarheid van je Zigbee-netwerk aanzienlijk.

Zigbee & WiFi kanaaloverlap

Zigbee kanaal	Frequentie (MHz)	Overlap met WiFi
11	2405	WiFi kanaal 1
15	2425	Tussen WiFi 1 en 6 (rustiger)
20	2450	Tussen WiFi 6 en 11 (rustiger)
25–26	2475–2480	Vrij van WiFi (meestal beste keuze)

Praktisch advies:

• WiFi kanaal 1 → Kies Zigbee 15 of 20
• WiFi kanaal 6 → Kies Zigbee 20 of 25
• WiFi kanaal 11 → Kies Zigbee 15 of 25/26

Visuele vergelijking van WiFi-kanalen (blokken) en Zigbee-kanalen (smalle stroken).

---

---

Spelfouten, taalfouten of inhoudelijke fouten ontdekt?
Stuur dan een mailtje naar de auteur van dit artikel!

Tevreden met deze website?

Als je dit artikel met interesse hebt gelezen klik dan op Vind ik Leuk .
Voor u een kleine moeite voor mij een compliment.

Alvast Bedankt.

Als je feedback, tips of iets anders hebt,
Aarzel dan niet om hieronder een reactie achter te laten.

^{Als u op mijn affiliates/adverteerderslinks klikt, ontvang ik een kleine commissie. EN… Meestal ontvangt u een aanbieding. Winnen/winnen! De producten waarvoor ik reclame maak, zijn de producten waarin ik geloof.}